Nierfalen kan acuut, maar ook heel geleidelijk ontstaan. Het betekent dat de nieren niet goed meer werken. Het eindstadium van nierfalen is zeer ernstig. Daarom is een vroegtijdige diagnose van belang. Wat zijn de oorzaken en symptomen van nierfalen?

Hoe werken gezonde nieren?

Onze nieren zijn van levensbelang, en hebben heel veel verschillende functies. Ondanks het feit dat de meeste mensen hebben 2 nieren, kun je ook heel goed met 1 gezonde nier leven. Welke functies hebben onze nieren onder andere:

• Zuiveren het bloed
  De nieren filteren afvalstoffen uit het bloed. Na het filteren blijft er nog alleen maar water en afvalstoffen over, beter bekend als urine. De urine stroomt via het nierbekken naar de urineleider, en verlaat via de blaas ons lichaam. Wanneer de nier niet goed meer functioneert, dan vergiftigt je lichaam zichzelf heel langzaam omdat er steeds meer afvalstoffen ophopen.
• Houden hoeveelheid vocht en zouten op peil
  De nieren zijn verantwoordelijk voor het op peil houden van de hoeveelheid vocht en zouten in ons lichaam. Dit doen ze door bijvoorbeeld extra urine te produceren wanneer je veel drinkt, en minder wanneer je veel zweet.
• Reguleren de bloeddruk
  Het regelen van de bloeddruk, gebeurt via een complex proces waarbij ook andere organen zijn betrokken. Eén daarvan is het hart. Als gevolg van niet goed functionerende nieren, kan er een hoge bloeddruk ontstaan of verergeren. Dat is schadelijk voor onder andere je hersenen, hart, nieren en verhoogt de kans om te overlijden aan hart- en vaatziekten.
• Maken hormonen aan
  Onze nieren maken verschillende hormonen. Eén daarvan, Renine, speelt onder andere een rol bij het regelen van je bloeddruk. Het hormoon Erytropoietine regelt de aanmaak van rode bloedcellen. Rode bloedcellen zijn verantwoordelijk voor het zuurstof- en koolstofdioxidetransport. Andere hormonen zorgen voor omzetting van vitamine D naar een stof die nodig is voor sterke botten. Nieren zetten vitamine D om in een actieve vorm, die ervoor zorgt dat calcium beter wordt opgenomen uit de darmen. Ook reguleren nieren de fosfaatuitscheiding.

Wat is nierfalen?

Nierfalen betekent dat de nieren niet goed functioneren. Er zijn 2 vormen van nierfalen: acuut en chronisch. Van acute nierinsufficiëntie is sprake, wanneer het nierfalen kortdurend en van voorbijgaande aard is. Bij chronische nierinsufficiëntie, is er sprake van een aanhoudend probleem met de werking van de nieren.

Oorzaken van nierfalen

Oorzaken acute nierinsufficiëntie

• Te weinig aanvoer van bloed. Dat kan komen door bijvoorbeeld hevig bloedverlies of doordat het hart zijn pompkracht verlies. Doordat de druk in de nieren hierdoor wegvalt, kunnen de nierfilters hun werk niet meer goed doen.
• Als gevolg van een infectie of een auto-immuunziekte raken de nieren beschadigd. Bijvoorbeeld bij een auto-immuunziekte richt het afweersysteem zich tegen de cellen van de nierfilters.
• Verstopping van de urinewegen doordat de nieren de geproduceerde hoeveelheid urine niet kunnen afvoeren. Deze verstopping ontstaat bijvoorbeeld door nierstenen of door een tumor in de urinewegen. De druk in de nieren wordt hierdoor te hoog, wat zorgt voor de beschadiging.
• Sommige geneesmiddelen (in overdosis) of bepaalde antibiotica.

Oorzaken chronische nierinsufficiëntie

Chronische nierfalen ontstaat doordat de nieren beschadigen. De oorzaak is niet altijd bekend. De meest voorkomende oorzaken zijn:

• Nierfilterontsteking.
• Aangeboren nierziekte, bijvoorbeeld cystenieren.
• Diabetes.
• Hoge bloeddruk.
• Langdurig medicijngebruik zoals pijnstillers, lithium en bepaalde plastabletten.
• Afsluiting van de urinewegen, bijvoorbeeld bij een prostaatvergroting.

Symptomen nierfalen

Symptomen acuut nierfalen

Wanneer de nieren niet goed meer functioneren, hopen afvalstoffen zich in het lichaam op. Deze afvalstoffen kunnen symptomen veroorzaken zoals:

• Weinig plassen.
• Donkere urine.
• Hoofdpijn, suf voelen.
• Rugpijn.
• Misselijkheid, geen zin om te eten.
• Vocht vasthouden (bijvoorbeeld bij de enkels, handen of het gezicht).
• Hoge bloeddruk.
• Kortademigheid door vocht achter de longen.
• Jeuk.
• Zwakheid van de spieren.

Symptomen chronisch nierfalen

Onze nieren kunnen veel aan en hebben een grote reservecapaciteit. Hierdoor kan het soms wel jaren duren voordat iemand klachten krijgt. Wanneer de nieren niet goed meer functioneren, hopen afvalstoffen zich op in het lichaam. Dit kan de volgende symptomen veroorzaken:

• Bloedarmoede, waardoor vermoeidheid ontstaat.
• Een hoge bloeddruk met klachten als kortademigheid en hoofdpijn.
• Last van hoofdpijn en sufheid.
• Misselijkheid en verminderde eetlust.
• Meer plassen, vooral ’s nachts.
• Vocht vasthouden, bijvoorbeeld bij je enkels maar ook in je gezicht.
• Vergeetachtigheid.
• Vatbaarder voor infecties.
• Jeuk.
• Een gele huid.
• Onrustige benen en spierkrampen.
• Zwakke spieren. Ook uw hartspier werkt minder goed, waardoor hartstilstand kan ontstaan.
• Uitdroging.
• Problemen met botten en gewrichten.
• Minder zin in seks.

Behandeling van nierfalen

Acuut nierfalen is zeer ernstig, en wanneer dit niet behandeld wordt, zal iemand komen te overlijden.  Er zal direct gestart worden met medicijnen, en soms is het nodig dat je daarnaast ook gedialyseerd wordt. De oorzaak moet zo snel mogelijk worden opgespoord en verholpen. Het kan voorkomen dat de nieren na een acute nierinsufficiëntie herstellen. Echter, het kan ook voorkomen dat de schade blijvend is of erger wordt. Op dat moment praten we van chronische nierinsufficiëntie.

Helaas is chronisch nierfalen niet te genezen. Daarom is vroege opsporing van nierschade van het grootste belang. Daarnaast wordt geprobeerd om de nierfunctie zo lang mogelijk te behouden. Deze behandeling bestaat uit medicijnen, meestal gecombineerd met een zout- en eiwitarm dieet. Als de nieren minder dan 10 tot 15% werken, dan krijg je een behandeling die de werking van de nieren overneemt. Dat kan in de vorm van dialyse of van een niertransplantatie zijn.

Bronnen: jeroenboschziekenhuis.nl, catharinaziekenhuis.nl en nierstichting.nl