Multiple Sclerose is geen spierziekte zoals zoveel mensen denken. Maar het treft wel 1 op de 1000 Nederlanders en behoort hiermee tot de meest voorkomende chronische zenuwziekten die helaas (nog) niet te genezen is.

Wat is multiple sclerose?

Multiple sclerose (MS) is een ziekte waarbij de bescherm- en isolatielaag rondom de zenuwen in de hersenen, ruggenmerg en oogzenuwen is beschadigd. Bij MS gaat het isolerende laagje rondom de zenuwbanen (de myelineschede) langzaam stuk. Daardoor kunnen de zenuwprikkels niet meer goed geleid worden door de zenuwbanen. De gevolgen van MS zijn zeer ernstig.

Vormen van multiple sclerose (MS)

Multiple sclerose is een onvoorspelbare ziekte die op verschillende manieren kan verlopen. Hoewel het MS per persoon kan variëren, doet MS zich meestal voor in een van de volgende vormen:

Relapsing-remitting MS

Deze vorm komt bij ongeveer 40% van de mensen met MS voor en kenmerkt zich door periodes van terugval en herstel, waarbij nieuwe symptomen verschijnen en bestaande symptomen kunnen verergeren. De klachten tijdens de aanvallen worden veroorzaakt door aantasting van myeline door het immuunsysteem en kunnen tussen een aantal dagen tot een aantal weken duren, gevolgd door een periode van herstel, waarbij de beschadigde myeline zich herstelt. Het herstelmechanisme van myeline wordt ook door medicijnen bevorderd. De ernst van de terugvallen, de periode tussen twee aanvallen en het herstel van myeline kan per persoon verschillend zijn.

Secundair-progressieve vorm van MS

Ook deze vorm komt bij ongeveer 40% van de mensen met MS voor. Relapsing-remitting MS kan bij de meeste mensen overgaan in deze vorm en wordt gekenmerkt door toenemende ontstekingsaanvallen, waarbij geen volledig herstel plaats vindt. De klachten en symptomen kunnen blijven, maar het is ook mogelijk dat er nieuwe klachten bijkomen.

Primair-progressieve vorm van MS

Dit is een ernstige vorm van MS en komt bij ongeveer 10% van de mensen met MS voor. Deze vorm wordt gekenmerkt door een toename van de symptomen in de loop van de tijd en er is geen sprake van perioden van terugvallen of herstel. Er bestaat nog geen behandeling voor deze vorm, maar er is wel onderzoek naar effectieve geneesmiddelen gaande.

Progressief-relapsing

Bij minder dan 5% van de MS patiënten nemen de klachten in de loop van de tijd toe, in combinatie met acute aanvallen.

Milde MS

Deze vorm komt bij ongeveer 10% van de mensen met multiple sclerose voor. Er is er sprake van milde ontstekingsaanvallen en klachten en er kunnen lange periodes tussen de aanvallen zitten. Deze vorm van MS kan overgaan in Relapsing-remitting MS of in de Secundair-progressieve vorm van MS.

Oorzaak van multiple sclerose

Wat de exacte oorzaak van MS is, is helaas nog onbekend, maar een paar dingen zijn wel bekend bijvoorbeeld dat de stof myeline een belangrijke rol bij MS. Bij MS heeft het immuunsysteem een abnormaal sterke reactie op myeline. Hierdoor wordt de myeline afgebroken en kunnen de zenuwen de prikkels niet goed doorgeven. Ondanks het feit dat MS niet erfelijk is, zijn er wel genen die betrokken zijn bij het ontstaan van de ziekte. Tot nu toe blijken dit steeds genen te zijn die te maken hebben met de werking van het immuunsysteem. Waarschijnlijk spelen omgevingsfactoren en levensstijl ook een rol. Omgevingsfactoren die vermoedelijk de kans op MS groter maken zijn onder andere het Epstein-Barr virus (veroorzaker van de ziekte van Pfeiffer), roken en gebrek aan vitamine D.

Symptomen van multiple sclerose

De symptomen van MS zijn heel verschillend. Het hangt er maar net vanaf in welke zenuwbaan de myeline laag beschadigd is. Onderstaande lijst is lang, maar niet alle klachten komen bij iedereen voor. Welke klachten zullen optreden is niet te voorspellen en verschilt van persoon tot persoon.

• Oogklachten
  Door ontsteking van de oogzenuw kunnen één of beide ogen achteruit gaan. Meestal verdwijnen deze klachten op den duur helemaal of gedeeltelijk. Ook dubbelzien kan voorkomen.
• Moeheid
  Moeheid bij MS is erger dan bij veel andere aandoeningen en gaat minder snel over. Moeheid bij MS kan een langdurige en zeer lastig zijn.
• Klachten van de spieren
  Het kan gaan om zwakte van de spieren of om stijve spieren (spasticiteit), waardoor bijvoorbeeld problemen ontstaan met het lopen.
• Klachten bij het plassen
  Vaak begint het ermee dat mensen hun urine niet kunnen ophouden: zodra ze aandrang voelen, moeten ze ook plassen. Ook blaasontstekingen komen vaker voor.
• Pijn
  Het gaat meestal om kortdurende aanvallen van pijn, bijvoorbeeld aangezichtspijn. Soms gaat het om langdurige pijn, bijvoorbeeld een branderig gevoel in armen of benen, of pijn laag in de rug.
• Stoornissen van het gevoel
  Klachten van het gevoel komen in de loop van de ziekte erg veel voor. Er kunnen tintelingen ontstaan of juist een doof gevoel; er kan een branderig gevoel ontstaan of juist een koud gevoel. Soms kan een lichte aanraking al als pijn aanvoelen.
• Stuurloosheid
  Denk hierbij aan het moeilijker kunnen uitoefenen van de fijne bewegingen uitvoeren (schrijven, knopen dichtmaken) of moeilijkheden met lopen of praten.
• Stoelgang
  Dertig procent van de mensen met MS heeft last van constipatie, verstopte darm, en zeker vijftig procent krijgt last van ontlasting incontinentie.
• Seksuele stoornissen
  Lichamelijke klachten kunnen zorgen voor een verminderde zin in seks. Vrouwen met MS hebben vaker pijn bij het vrijen dan andere vrouwen. Mannen met MS kunnen moeite hebben om een erectie te krijgen of te houden. Dat komt meestal door schade aan de zenuwbanen in het ruggenmerg of hersens. Daardoor kan de penis minder gevoelig worden voor seksuele prikkels.
• Geheugenproblemen
  Mensen met MS hebben vaker problemen met hun geheugen of met denken dan mensen zonder MS. Zij kunnen zich bijvoorbeeld moeilijker dingen herinneren, gesprekken volgen of zaken georganiseerd krijgen. Kortom, de cognitieve vaardigheden van mensen met MS kunnen soms minder goed zijn dan die van mensen zonder deze chronische ziekte.

In de tweede fase van MS (de progressieve fase), kunnen dezelfde symptomen optreden als in de eerste fase. De prognose van multiple sclerose varieert van patiënt tot patiënt. Vaak ervaart iemand een periode van verbetering afgewisseld met achteruitgang, soms jaren achtereen. De mate van herstel neemt na elke aanval af.

Naast deze symptomen zelf, maakt het vaak grillige en onvoorspelbare beloop het leven met MS voor veel patiënten extra lastig.

Bronnen: Hersenstichting.nl, neurologie.nl en stichting September