Zo’n 25% van alle Nederlanders heeft te maken met spataderen. De meeste mensen willen ervan af, omdat ze hun benen ontsieren. Maar wist je dat spataderen op den duur voor complicaties kunnen zorgen?

Wat zijn spataderen?

Spataderen (ook wel varices genoemd) zijn abnormaal verwijde en verdraaide aders. Ze worden nog duidelijker zichtbaar door de blauwpaarse kleur die door je huid heen schijnt. Spataderen komen meestal voor in je benen, en vaker bij vrouwen dan mannen.

Oorzaken van spataderen

Hoe spataderen ontstaan is (nog) niet helemaal duidelijk. Maar men gaat ervan uit dat het te maken heeft, met slecht sluitende kleppen in je (been)aders. In die (been)aderen zitten klepjes zodat het bloed niet zomaar naar beneden kan stromen. Het bloed wordt omhoog geperst, in de richting van het hart. Daarnaast wordt het bloed vanuit de benen een beetje naar boven gezogen wanneer we diep inademen.
Wanneer het bloed uit de benen niet goed naar het hart terugstroomt, komt er steeds meer bloed in de beenaderen te staan. Het gevolg hiervan is dat de druk in de aderen hoger wordt, de aderen wijder worden en de kleppen in die aderen niet meer goed kunnen sluiten.

Door deze niet goed functionerende kleppen kan het bloed niet goed meer naar boven stromen. Het gevolg is dat er nog meer ophoping (stuwing) van bloed is, waardoor de aderen nog verder uitzetten. Zo ontstaan geleidelijk spataderen.

Risicofactoren voor het ontstaan van spataderen zijn:

Erfelijkheid

Spataderen zijn vaak erfelijk. Als gevolg van een aangeboren zwakte van het steunweefsel van de aderen kunnen spataderen ontstaan.

Zwaartekracht

Onder invloed van de zwaartekracht zullen spataderen zich juist in de onderbenen ontwikkelen. Mensen met een staand beroep zoals leerkrachten, winkel- en horecapersoneel hebben daardoor meer kans op het krijgen van spataderen.

Zwangerschap en hormonale invloeden

Progesteron, dat is toegenomen in de zwangerschap, zorgt ervoor dat de wand van de bloedvaten slapper wordt, waardoor de aders uitzetten. Daarnaast drukt de groter wordende baarmoeder op de grote vaten in de buik, waardoor de terugstroom van het bloed uit je benen naar het hart wordt bemoeilijkt. Hierdoor heb je tijdens de zwangerschap een grotere kans op het krijgen van spataderen.

Trombose

Bij trombose zijn enkele aderen in het been verstopt geraakt door gestold bloed. Wanneer het stolsel weg is zijn meestal ook de klepjes verdwenen op de plek waar de trombose zat. Omdat de klepjes nu ontbreken, ontstaat een hoge druk op de klepjes in de ader onder dit punt. Deze klepjes kunnen hierdoor ook weer stuk gaan, wat de oorzaak vormt van spataderen.

Overgewicht

Het extra gewicht zorgt namelijk voor een grotere druk op de aderwanden.

Geslacht

Vrouwen hebben vaker spataderen dan mannen. De vrouwelijke hormonen (oestrogeen), verminderen de functie van de spierlaag van de vaatwand.

Overig

Als gevolg van aderontstekingen, operaties en een ongeval kunnen de kleppen beschadigd raken en niet goed meer functioneren. Dit kan spataderen veroorzaken.

Symptomen van spataderen

Wanneer mensen spataderen hebben kunnen ze verschillende klachten ervaren. Bij beginnende spataderen kunnen de klachten zijn:

• Zware, vermoeide en vaak warme benen.
• Jeuk.
• Een strak en gespannen gevoel in de benen.
• Krampen in de kuit (vooral ’s nachts).
• Stekende pijn in de kuiten.
• Trillingen in de benen, de benen niet goed stil kunnen houden in bed of het gevoel hebben dat er iets over de benen kruipt. De zogenaamde restless legs.

Klachten bij langer bestaande spataderen kunnen zijn:

• Vochtophoping en vocht vasthouden rond de enkels of aan het onderbeen.
• Huiduitslag.
• Verkleuring of verharding van de huid.
• Ontsteking.

Als spataderen te laat herkend of niet behandeld worden kan een spatader gaan ontsteken. Op de plek van de spatader ontstaat er dan een rode, gezwollen, pijnlijke, harde streng. Wanneer je (ontstoken) spataderen niet op tijd behandeld, kunnen ze uitmonden in de volgende complicaties:

• Aderontsteking.
• Trombosebeen.
• Bloedingen in je been.
• Grijsblauwe verkleuring van je enkels.

Behandeling van spataderen

Spataderen kunnen op verschillende manieren worden behandeld. Vaak gaat het om een combinatie van behandelingen. De keuze van de behandelmethode is afhankelijk van het type spatader, de ernst en de uitgebreidheid van het probleem.

Inspuiten
Via een dunne naald wordt er een speciale vloeistof in je aderen gespoten. Na het inspuiten, worden de aders dichtgedrukt en blijven de vaatwanden aan elkaar kleven.

Laserbehandeling
Via een sneetje in de ader wordt een katheter met een laserdraad ingebracht. De spataderen worden dan van binnenuit dicht gelaserd.

Compressietherapie
Hierbij wordt door middel van druk (bijvoorbeeld verband of elastische kousen) de bloedcirculatie in je benen bevorderd.

Operatie
Een chirurg kan de grote spataderen verwijderen en ze via een sneetje bij je lies geheel uit je been te trekken. Of door middel van kleine sneetjes in de huid naast de spatader waarna de chirurg met kleine haakjes de kleinere ontsierende aders eruit trekt.

VNUS closure procedure
Bij deze behandeling wordt er een klein sneetje in je huid gemaakt waarna er in de open ader een katheter geschoven wordt. Met hoogfrequente radiogolven wordt de spatader vervolgens verhit waardoor hij krimpt.

Kun je spataderen voorkomen?

Om spataders te voorkomen kun je de volgende tips gebruiken:

• Veel bewegen stimuleert de bloedsomloop, wat kan helpen om de klachten als vermoeidheid in de benen te verminderen. Maar het kan mogelijk ook helpen om verergering van de spataderen tegen te gaan.
• Voorkom lang staan of stilzitten. Wanneer je een staand of zittend beroep hebt, blijf dan wel in beweging en span met enige regelmaat je kuitspieren aan.
• Voorkom overgewicht.
• Vermijd knellende kleding.
• Draag makkelijke schoenen (geen hoge hakken) en loop als het mogelijk is op blote voeten.
• Leg je benen waar het kan iets hoger. Dit geeft ook verlichting aan vermoeide benen of zware benen.
• Spoel na het douchen of baden de voeten en benen af met koud water. Spoel altijd van de voeten naar boven toe.
• Til niet te zwaar. Dit zet de aderen extra onder druk, waardoor ze verder kunnen uitzetten.

Draag bij beginnende spataders steunkousen. Als je benen pijn gaan doen ga dan even naar de huisarts. Deze kan je verder helpen.

Bronnen: huidarts en Jeroen Bosch ziekenhuis