We hebben allemaal wel eens een antibiotica kuur gekregen en veel mensen denken dat antibiotica behalve bacteriën ook virussen doden. Het blijkt dat we maar bar weinig weten over antibiotica.

Wat zijn antibiotica?

Antibiotica zijn medicijnen die door bacteriën veroorzaakte infecties helpen genezen. Ze doden de bacteriën of remmen hun groei. Het bekendste antibioticum is penicilline, het belangrijkste geneesmiddel van de twintigste eeuw. Penicilline was het 1e medicijn waarmee de mens zich kon beschermen tegen dodelijke bacteriën. In de loop der tijd zijn er veel soorten antibiotica bijgekomen. Ieder antibioticum werkt weer tegen andere bacteriën.

Werking antibiotica

Antibiotica bestrijden bacteriën. Bacteriën zijn zo klein dat je ze niet kunt zien en kunnen zich onder goede omstandigheden zoals bijvoorbeeld koorts zeer snel vermenigvuldigen. Sommige bacteriën zijn heel nuttig, maar er zijn ook bacteriën die een infectie kunnen veroorzaken.

Een arts kan een antibioticum voorschrijven aan patiënten met een infectie zoals longontsteking of tuberculose. Een combinatie van antibiotica wordt gebruikt bij mensen die last hebben van een maagzweer. Er zit dan een schadelijke bacterie in de maag. Antibiotica werken niet tegen virussen, zoals griep, verkoudheid of waterpokken.

Er bestaan verschillende soorten antibiotica tegen verschillende soorten bacteriën en aandoeningen. Vooral bij de behandeling van ernstige bacteriële infecties, zoals longontsteking, hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging, zijn antibiotica onmisbaar. Het lichaam is namelijk zelden in staat om daarvan op eigen kracht te herstellen. Ook bij infecties van het bot of de nieren zijn antibiotica het beste geneesmiddel.

De nadelen van antibiotica

Erg veel geneesmiddelen hebben bijwerkingen, en zo ook antibiotica. Sommige klachten verdwijnen zodra de behandeling voorbij is, echter andere ook niet. Daarnaast vernietigen antibiotica niet alleen de ziekmakende bacteriën, ze kunnen ook de nuttige bacteriën in je lichaam doden, en hierdoor krijgen andere ziekteverwekkers juist weer een kans.

• Diarree of dunne ontlasting
  Dit komt doordat het antibioticum de goedaardige bacteriën in de darmen aanvalt. Er zijn producten die het aantal goedaardige bacteriën kunnen aanvullen. Maar dunne ontlasting kan ook een gevolg zijn van de ziekte waarvoor het antibioticum is voorgeschreven.
• Overgevoeligheid of allergische reactie
  De verschijnselen hiervan zijn: benauwdheid, koorts of flauwvallen. Rode vlekjes op de huid kunnen door allergie komen maar kunnen ook een gewone bijwerking zijn. Wanneer je hier last van hebt neem dan contact op met je huisarts.
• Tandverkleuring
  Bij bepaalde soorten antibiotica kunnen bij kinderen waarbij de tanden nog niet volgroeid zijn, een gele tot bruingele verkleuring van de tanden veroorzaken. Ze worden namelijk opgestapeld in tandglazuur en beenweefsel. Deze verkleuring is (helaas) onomkeerbaar.
• Ontstaan van resistente bacteriën
  Dit zijn bacteriën die ongevoelig zijn voor de werking van het antibioticum. Er ontstaat dan antibioticaresistentie.

Wat is antibioticaresistentie?

Artsen zijn terughoudend met het voorschrijven van antibiotica omdat ze antibioticaresistentie willen voorkomen. Antibioticaresistentie betekent dat een bacterie zich aanpast en dan niet meer gevoelig is voor de werking van een of meer antibioticasoorten. Ze hebben zichzelf op dat moment beschermd, en kan het antibioticum de bacterie niet meer kan doden. De bacterie is ongevoelig of immuun (= resistent) en niet de mens.

Bij een infectie kunnen al vanaf het begin enkele resistente bacteriën aanwezig zijn. Door het gebruik van een antibioticum krijgen zij de kans om zich te vermenigvuldigen. Maar het kan ook dat ze geleidelijk resistent worden, wat vooral bij herhaaldelijk of langdurig gebruik van hetzelfde type antibioticum kan gebeuren. Echter bacteriën kunnen ook resistent worden wanneer iemand niet op de juiste tijdstippen het antibioticum inneemt.

Als antibiotica te vaak wordt gebruikt en onzorgvuldig wordt ingenomen, kunnen steeds meer bacteriesoorten de werking van antibiotica weerstaan. In het ergste geval zijn bacteriële infecties in de toekomst niet meer te behandelen. Een infectie die nu gemakkelijk te bestrijden is, kan dan tot een niet te genezen ziekte leiden. Een situatie die natuurlijk voorkomen moet worden.

Waar komen resistente bacteriën voor?

Resistente bacteriën komen overal op de wereld voor, maar niet overal in dezelfde mate. In Nederland komen relatief minder antibiotica resistente bacteriën voor bij mensen, dan in de meeste andere landen. De reden hiervoor is dat je in Nederland alleen antibiotica kunt krijgen als een arts dat voorschrijft. Toch is er de laatste jaren een toename van resistentie van bacteriën tegen antibiotica.

Multiresistente bacteriën komen ook voor bij veel varkens, kalveren en pluimvee. Dit komt voornamelijk door het veelvuldige gebruik van antibiotica in de veehouderij. Een voorbeeld van een vee-gerelateerde bacterie is de ziekenhuisbacterie MRSA. Deze bacterie kan bij mensen die intensief contact hebben met vee voorkomen.

De meeste mensen merken er eigenlijk niets van wanneer ze antibioticaresistente bacteriën bij zich dragen. Pas als iemand een infectie krijgt die veroorzaakt is door een antibioticaresistente bacterie, kunnen er problemen ontstaan omdat de infectie dan namelijk niet zo eenvoudig te behandelen is met antibiotica. Er moeten verschillende soorten antibiotica worden uitgeprobeerd om te ontdekken welke helpt. En in het ergste geval werkt geen enkel antibioticum meer.

En nu?

Infecties moeten worden voorkomen door een betere basishygiëne en landen moeten gezamenlijk nieuwe antibiotica gaan ontwikkelen. En wellicht moet er ook worden tegengegaan dat antibiotica in bepaalde landen zonder recept verkocht kan worden zoals nu in veel zuidelijke landen gebeurt. De WHO gaat een internationaal actieplan opstellen.

 

Bronnen: RIVM.nl, Apotheek.nl en voedingscentrum