Vrijwel iedereen heeft moedervlekken. Vaak zijn ze onschuldig en geven ze geen problemen, maar soms is er wel iets aan de hand. Welke moedervlekken kunnen kwaad?

Wat zijn moedervlekken?

Moedervlekken zijn opeenhopingen van pigmentcellen in de huid. Meestal zijn het bruine of zwarte vlekjes, maar ze kunnen verschillende vorm, grootte, of kleur hebben. Soms zijn ze een beetje bol, rond, ovaal, rafelig en zijn soms ook behaard. Ze kunnen overal op het lichaam voorkomen.

Sommige baby’s worden geboren met zeer grote moedervlekken die een groot deel van de huid van een lichaamsdeel inneemt. Men spreekt van een reuzenmoedervlek wanneer de vlek groter is dan ongeveer 5 cm op het hoofdje bij de geboorte, of 7 cm ergens anders op het lichaam.

Moedervlekken komen vaak voor. We krijgen bijna allemaal meerdere moedervlekken, gemiddeld zo’n 25 per persoon.

Hoe ontstaan moedervlekken?

Moedervlekken ontstaan, door een plaatselijke ophoping van cellen die pigment kunnen vormen. Dat pigment zorgt voor de kleur aan onze huid en beschermt deze tegelijkertijd tegen de schadelijke effecten van de zon.

Waarom moedervlekken ontstaan is niet precies bekend. Moedervlekken kunnen al voor de geboorte ontstaan, maar de meeste ontstaan tussen het 3e en 20e levensjaar. Erfelijke aanleg lijkt een belangrijke rol te spelen. Maar ook hormonen en verbrandingen tijdens de jeugd, lijken een rol te spelen in het ontstaan van moedervlekken.

Welke moedervlekken kunnen kwaad?

De meeste moedervlekken zijn onschuldig en geven geen problemen. Ook niet wanneer ze op latere leeftijd ontstaan. Buiten het feit dat mensen ze niet mooi vinden, kunnen ze ook hinderlijk zijn. Bijvoorbeeld wanneer je precies onder de sluiting van je bh een moedervlek hebt, of op de rand van je broek. Dat kan een reden zijn om je moedervlek te laten verwijderen.

Er is een klein risico dat een moedervlek verandert in een zogenaamd melanoom (kwaadaardige moedervlek), een agressief soort huidkanker. Maar dat gebeurt uiterst zelden. Echter, wanneer je moedervlek verandert dan moet je snel handelen. Dat maakt de kans dat de kanker uitzaait kleiner, wanneer je moedervlek kwaadaardig blijkt te zijn. Als je zelf je moedervlekken goed in de gaten houdt, is de kans op tijdige ontdekking groot.

Je moet naar de dokter met een moedervlek:

• Wanneer deze van kleur verandert, bijvoorbeeld donkerder of lichter.
• Wanneer de vorm verandert, bijvoorbeeld doordat de rand onregelmatig wordt.
• Wanneer die vooral aan één kant groeit en asymmetrisch wordt.
• Wanneer de rand of omgeving van je moedervlek rood ziet.
• Wanneer er nieuwe moedervlekken ontstaan die er heel anders uitzien dan de andere moedervlekken op uw huid.
• Wanneer deze jeukt, steekt of pijn doet.
• Wanneer je moedervlek bloedt.
• Wanneer je een zweertje of korstje op je moedervlek hebt.

Moedervlekken kunnen worden beoordeeld volgens de ABCD- of ABCDE regel. Hierbij staat elke letter voor een kenmerk van een moedervlek dat wijst op mogelijke overgang naar een melanoom. De ABCD regel is oorspronkelijk Engelstalig:

• A staat voor Asymmetry. Symmetrie is een teken van goedaardigheid, asymmetrie van kwaadaardigheid.
• B voor Border. Een onregelmatige, grillige rand is een teken van kwaadaardigheid.
• C voor Color. Twee of meer verschillende kleuren binnen 1 plek is een teken van kwaadaardigheid.
• D voor Diameter. Moedervlekken tot 6 mm zijn meestal onschuldig, een moedervlek groter dan 6 mm in doorsnee is een reden om naar de huisarts te gaan.
• E voor Evolution (verandering), of Elevation (het ontstaan van een verhevenheid).

Wat is de behandeling?

Huidkanker die nog niet is uitgezaaid, is goed te behandelen. De behandeling is dan wel afhankelijk van de vorm en grootte van de huidtumor, leeftijd en conditie van iemand. Een aantal veelgebruikte behandelmethoden zijn:

Operatief verwijderen
De hele huidtumor en een randje gezonde huid om de tumor heen wordt verwijderd. Vervolgens wordt in het laboratorium onderzocht, of in het randje gezonde huid daadwerkelijk geen huidkankercellen meer aanwezig zijn.

Bevriezen
Met vloeibaar stikstof worden de huidkankercellen kapot gemaakt. Dit is alleen mogelijk wanneer de huidtumor oppervlakkig in de huid ligt.

Bestraling
Wanneer het niet mogelijk is om de tumor operatief te verwijderen, wordt er vaak gekozen voor bestraling.

Fotodynamische therapie
Hierbij wordt de huidtumor ingesmeerd met een zalf die de kankercellen zeer gevoelig maakt voor licht. Een paar uur na het insmeren wordt de huidtumor beschenen met een speciale lichtbron die er vervolgens voor zorgt dat de kankercellen doodgaan.

Focale chemotherapie
Bij bepaalde vormen van huidkanker past men soms chemotherapie toe door middel van een crème. De crème bevat een celdeling-remmende en celdodende stof die ervoor zorgt dat de kankercellen sterven. Omdat de crème alleen op de huid wordt aangebracht, zijn er geen bijwerkingen.

Wat kun je zelf doen?

Er is één bekende risicofactor die beïnvloed kan worden, en dat is blootstelling aan te veel zonlicht. Zonlichtverbrandingen op jonge leeftijd vergroten, het risico op het krijgen van een melanoom. Het is zeker bij kleine kinderen aan te raden te veel blootstelling aan zonlicht te vermijden. Er zijn ook aanwijzingen, dat door regelmatig naar de zonnebank te gaan je het risico op huidkanker vergroot.

Bij huidkanker is het erg belangrijk dat de afwijking in een zo vroeg mogelijk stadium wordt ontdekt. In een vroeg stadium is deze vorm meestal erg goed te genezen. In een later stadium ontstaan uitzaaiingen, die een groot gevaar zijn voor de gezondheid, vaak met dodelijke afloop. Het is daarom van groot belang dat je naar je huisarts gaat, wanneer je een verandering ziet, of wanneer je klachten hebt van een moedervlek.

Bronnen: Huidziekten en huidarts